Il Ius divinum nella Vita Della Chiesa, XIII Congresso Internazionale di Diritto Canonico, Venezia 17–21 settembre2008. A cura di Juan Ignacio Arrieta, Venezia 2010, ss. 1436.
Powołany do życia zaledwie 15 sierpnia 2008 r. Wydział Prawa Kanonicznego im św. Piusa X w Wenecji, który przekształcił się z istniejącego Instytutu Prawa Kanonicznego pod tym samym patronatem, miał zaszczyt zorganizować XIII już Międzynarodowy Kongres Prawa Kanonicznego. Temu wielkiemu wyróżnieniu dał wyraz prof. Juan Ignacio Arrieta w swoim wystąpieniu, podczas którego prezentował tematykę i plan odbywającego się kongresu.
Odpowiedzialna za organizowanie międzynarodowych kongresów prawa kanonicznego jest Consociatio Internationalis Studio Iuris Canonici Promovendo, u której początku stali wybitni kanoniści, tacy jak Pedro Lombardia, Pietro Gismondi i Pietro Agostino D’Avack. Ich staraniem doszło do zawiązania się Międzynarodowego Stowarzyszenia Kanonistów i zorganizowania pierwszego kongresu w Rzymie w 1970 r. Jedynie pierwszy i drugi (1973 r. w Mediolanie) kongres były organizowane na terenie Włoch. Z niemałą zatem satysfakcją podkreślono fakt, iż po 25 latach XIII już kongres odbył się ponownie we Włoszech i to na tak młodym Wydziale Prawa Kanonicznego.
Celem istnienia i działania Consociatio Internationalis jest promowanie i upowszechnianie studiów prawa kanonicznego i wyznaniowego, rozwijanie wzajemnych stosunków pomiędzy kanonistami pracującymi na wielu uniwersytetach całego świata, wymiana myśli, prezentacja nowych szkół kanonistycznych czy pojawiających się dyscyplin naukowych w ramach jednej nauki, jaką jest kanonistyka. Przewodniczący Consociatio prof. Cesare Mirabelii w swoim wstępnym wystąpieniu z dumą odniósł się do faktycznej realizacji tych celów, które zostały jasno określone przez założycieli Stowarzyszenia. Wyraził jednocześnie pogląd, że obecny, jak i następne Kongresy będą przyczyniały się do realizacji szczytnych celów, jakie stawia przed sobą Stowarzyszenie. Dlatego też każdy z kongresów ma swoją jasno określoną tematykę, a przedstawiciele różnych szkół kanonistycznych z całego świata w swoich naukowych referatach czy komunikatach zgłębiają przewidziane przez Stowarzyszenie problemy naukowe. Cechą charakterystyczną takich spotkań jest wielość myśli i poglądów, które prezentowane są w jednym miejscu i czasie tak wielu kanonistom, teologom czy prawnikom. Na tym polega przewaga takich kongresów nad poszczególnymi publikacjami, które nie zawsze dostępne są dla wszystkich. Podczas kongresów następuje wymiana myśli i poglądów. Najważniejsze jest jednak to, że nie zostają one na długo bez odpowiedzi, lecz wprowadzają w dyskusję i naukową wymianę opinii. Ukazujące się kongresowe akta są znacznym wkładem w rozwój nie tylko samej kanonistyki, ale zwłaszcza wtedy, gdy kongresy podejmowały tematykę interdyscyplinarną w rozwój współczesnej kultury prawnej.
Tematem przewodnim XIII Kongresu Prawa Kanonicznego było Prawo Boże (Ius Divinum), centrum życia i prawa wspólnoty kościelnej. Można już na samym początku postawić pytanie o to, czy ta tematyka będzie w stanie wnieść coś nowego w dwudziestowieczną tradycję i myśl kościelną. Dlatego też, dostrzegając to pytanie, które samowolnie się narzuca, Juan I. Arrieta stwierdza, że intencją kongresu nie jest wypracowanie jakiś nowych rozwiązań, których by oddźwięku nie należało szukać w całej tradycji, lecz powrót do ponownego ukazania wagi problemu i rzeczywistości prawa Bożego w konkretnym, dzisiejszym porządku prawnym, jak również w całej współczesnej kulturze prawnej. Tematyka prawa Bożego może bowiem być poruszana w ramach różnych podejść naukowych, w tym filozoficznego, teoretycznego (także naukowego przy wykorzystaniu osiągnięć współczesnych nauk prawnych). Takie jednak ujęcie tematu nie przyświecało organizatorom kongresu. Ponadto, ich intencją nie było również ukazanie prawa Bożego przede wszystkim w jego fundamencie całego systemu prawnego Kościoła, wraz z instytucjami i postanowieniami bezpośrednio przekazanymi przez Chrystusa. Akta kongresu wyraźnie wskazują, że tematyka prawa Bożego ma przede wszystkim charakter praktyczny w tym sensie, że dotyczy ona konkretnego doświadczenia prawnego każdego dnia, wskazując na priorytety i granice oraz stawiając wymagania metodom uczciwej działalności naukowej kanonisty. Należy stwierdzić, że bogactwo materiału przedstawionego podczas kongresu i zawartego w jego aktach spełniło założenia organizatorów i z pewnością wyszło naprzeciw oczekiwaniom tych, którzy w kongresie uczestniczyli, czemu dali świadectwo podczas swoich wystąpień, jak również zaangażowanym czytelnikom kongresowych akt.
Akta i treści w nich zawarte zostały podzielone zgodnie z harmonogramem obrad kongresu, na który składało się siedem sesji. Każda z sesji miała swój przewodni temat, przedstawiony przez relatorów. Do wykładów zostały dołączone komunikaty. Zarówno treść relacji i komunikatów zostały zamieszczone w aktach w językach, w których były zaprezentowane. Nie jest łatwo przedstawić całości bogactwa materiału. W celu zapoznania ewentualnego czytelnika warto jednak w tym miejscu przytoczyć tytuły sesji, które zobrazują kongresową tematykę. Oto one: 1 – Prawo Boże w życiu Kościoła; 2 – Prawo Boże w perspektywie teologicznej i prawnej; 3 – Prawo Boże, racjonalność i źródła poznania prawa kanonicznego; 4 – Prawo Boże w jego zasadach inspirujących prawo kanoniczne; 5 – Prawo Boże w odniesieniu do różnych obszarów prawa kanonicznego; 6 – Prawo Boże i współczesne problemy; 7 – Prawo Boże i prawa człowieka.
Godne naukowego podejścia do prezentacji akt kongresu jest wspólne opracowanie dla całości akt wykazu skrótów oraz indeksu imion i nazwisk. Ułatwia to odnalezienie interesującego przedmiotu poznania.
Ciekawostką akt jest również zamieszczenie na końcu opracowania historycznego i kulturowego przewodnika po miejscach, w których kongres się odbywał. Wszak była to Wenecja! Piękne miejsca nastrajają do pięknych myśli i wzajemnych spotkań.
Przerażać może jedynie „opasłość” księgi (prawie 1500 stron!). Łatwiejsze w czytaniu byłoby wydrukowanie akt przynajmniej w dwóch, jeśli nawet nie trzech, tomach, co w przypadku akt niektórych kongresów się dokonywało.
Na zakończenie tej prezentacji, bo trudno jest mówić o recenzji w przypadku tak obszernej publikacji, pozostaje zatem zaprosić do lektury poszukujących kanonistów, teologów i prawników.
o. Tomasz Gałkowski CP