Historia, dzień dzisiejszy i przyszłość
Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi

1. Nazwa "archiwum"
   Nazwa "archiwum" pochodzi od greckiego słowa archeion, które oznaczało siedzibę władz miejskich. Według Encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbranda archiwum to skład wszelkich papierów - familijnych, prywatnych bądź urzędowych, tyczących się czynności rozpatrywanych przez władze kraju. W dawnej Polsce archiwum, w którym przechowywano przepisy królewskie senatu i sejmu nazywano metryką. Polski słownik archiwalny z 1974 r., pod redakcją Wandy Maciejewskiej, podaje kilka znaczeń terminu "archiwum". Zgodnie z pierwszym znaczeniem jest to instytucja powołana do kształtowania zabezpieczenia, gromadzenia, opracowywania, trwałego przechowywania i udostępniania materiałów archiwalnych. W myśl drugiego znaczenia jest to komórka organizacyjna instytucji powołana do przejmowania, przechowywania, porządkowania i zabezpieczania materiałów archiwalnych tej instytucji. Kolejne znaczenie tego słowa, według Polskiego słownika archiwalnego, odnosi się do gmachu lub lokalu stanowiącego pomieszczenie archiwalne, czyli miejsce gromadzenia i porządkowania archiwaliów.
2. Archiwum kościelne w przepisach prawa kanonicznego
   Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 roku promulgowany przez papieża Benedykta XV zawiera kanony 375-384 mówiące o archiwum kościelnym. Natomiast Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku, zatwierdzony przez papieża Jana Pawła II zawiera między innymi taki przepis: "Biskup diecezjalny winien zatroszczyć się o takie utworzenie archiwum historycznego, w którym strzeżono by pilnie dokumentów posiadających walor historyczny, uporządkowanych systematycznie" (kan. 491 § 2 KPK). Biskup realizuje te zalecenia przy pomocy dyrektora archiwum i zespołu osób zatrudnionych w tej instytucji.
3. Narodowy zasób archiwalny
   Narodowy zasób archiwalny tworzą dwa mniejsze zasoby: państwowy zasób archiwalny i niepaństwowy zasób archiwalny. W myśl ustawy z 14 lipca 1983 roku archiwa kościelne weszły w skład narodowego zasobu archiwalnego, a materiały tworzące narodowy zasób archiwalny
   się wieczyście (Dziennik Ustaw 1983, ustawa 173, art. 3 ). Zgodnie z tą ustawą materiałami archiwalnymi tworzącymi narodowy zasób archiwalny są wszelkiego rodzaju akta i dokumenty mające znaczenie jako źródło informacji o wartości historycznej, o działalności państwa i jego obywateli.
   Ustawa zawiera m.in. sankcję: "Kto posiadając obowiązek ochrony materiałów archiwalnych uszkadza je lub niszczy, podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat" (Dziennik Ustaw 1983, ustawa 173 § 52). Kolejny paragraf omawianej ustawy ma podobny wydźwięk - osoba, która bez zezwolenia wywozi materiały archiwalne za granicę podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
4. Synody diecezji łódzkiej o potrzebie archiwów
   
   Pierwszy Polski Synod Plenarny, który odbył się w Częstochowie w 1936 roku pod przewodnictwem kardynała Franciszka Marmaggiego, legata apostolskiego papieża Piusa XI, zawiera następujące postanowienia (Uchwała 145):
   - "Synod Plenarny wzywa biskupów, aby w archiwach i muzeach diecezjalnych przechowywali książki, dokumenty oraz inne przedmioty zabytkowe, które pozostawione po parafiach łatwo mogłyby być narażone na uszkodzenie lub zniszczenie" (Uchwała 145 § l).
   - "Archiwa, biblioteki i muzea należy otoczyć staranną opieką ..." (Uchwała 145 § 2).
   Wiele miejsca sprawom archiwalnym poświęcają postanowienia synodów diecezji łódzkiej z lat 1948, 1958 i 1997. Statuty synodalne I Synodu Diecezji Łódzkiej polecały utworzenie i prowadzenie archiwów parafialnych i dziekańskich ; wydano też specjalną instrukcję porządkującą sprawy archiwaliów. Uchwały synodalne, jak i Instrukcja dla archiwistów kościelnych umieszczona wśród aneksów I Synodu Diecezjalnego nakazują, aby prowadzić archiwum dziekańskie oddzielne od archiwum parafialnego. W myśl wskazań synodalnych archiwum parafialne powinno zawierać: akta kościoła parafialnego i filialnego, kroniki parafialne, inwentarze, księgi rachunkowe, księgi protokołów przedślubnych i wizyt dziekańskich, także rozporządzenia władz duchownych, państwowych i samorządowych, dziennik korespondencyjny oraz akta bractw i organizacji kościelnych - głównie protokóły posiedzeń. W archiwum parafialnym mogłyby też znajdować się wydawnictwa źródłowe, opracowania historyczne o Kościele, parafii, a także stare schematyzmy. Tenże synod we wspomnianej instrukcji podaje schemat zawartości archiwum dziekańskiego - powinny się w nim znajdować akta poszczególnych kościołów parafialnych i filialnych, księga wizyt dziekańskich i księga protokółów konferencji dekanalnych, rozporządzenia władz diecezjalnych i państwowych, a także dziennik korespondencyjny.
   II Synod Diecezji Łódzkiej, zorganizowany podobnie jak poprzedni przez biskupa Michała Klepacza (promotorem synodu był ksiądz Antoni Woroniecki), potwierdził postanowienia I Synodu dotyczące spraw archiwizacji i dokonał niewielkich zmian w odnośnych przepisach. Podobnie jak w 1948 roku ogłoszono w aneksach do II Synodu Instrukcję dla archiwistów kościelnych .
   O Archiwum Archidiecezjalnym traktuje artykuł 10 III Synodu Archidiecezji Łódzkiej z 1998 r. oraz Statut Archiwum umieszczony wśród załączników synodalnych, a zatwierdzony przez Arcybiskupa Łódzkiego 4 marca 1997 roku.
   O archiwum dziekańskim mówi artykuł 52. III Synodu Archidiecezji Łódzkiej, w którym wyraźnie podkreślono, że archiwum dziekańskie powinno być prowadzone oddzielnie od parafialnego. O archiwum parafialnym traktują art. 23. i 27. III Synodu Archidiecezji Łódzkiej. Artykuł 23. postanawia, że "każda parafia powinna mieć archiwum, w którym należy przechowywać księgi kościelne, listy pasterskie, roczniki "Wiadomości Diecezjalnych Łódzkich" oraz inne dokumenty większej wagi historycznej lub prawnej" .

Historia Archiwum

1. Początki Archiwum
   
   Zalążek archiwum diecezjalnego stanowiły akta, które niespełna rok po utworzeniu diecezji łódzkiej zostały przekazane Kurii Diecezjalnej. Na mocy upoważnienia biskupa ordynariusza Wincentego Tymienieckiego z 3 września 1921 r. ksiądz doktor Jan Bączek, wikariusz generalny diecezji łódzkiej, przejął z Kurii Metropolitalnej Warszawskiej akta parafii, które weszły w granice nowo powstałej diecezji (119 jednostek archiwalnych) oraz akta personalne kapłanów (100 teczek) .
   Pierwszym archiwariuszem był ks. Wiktor Bilski mianowany 29 czerwca 1921 r.; pełnił zarazem funkcję kanclerza Kurii Diecezjalnej, bowiem w myśl kanonu 372 § l KPK w 1917 r. kanclerz kurii miał obowiązek troszczyć się o archiwum. Dnia 28 października 1925 r. na mocy bulli Vixdum Poloniae Unitas diecezja łódzka została powiększona o 48 parafii pochodzących z podziału diecezji kujawsko-kaliskiej, dlatego też archiwum poszerzyło swoje zbiory. Początkowo siedzibą archiwum był gmach przy ul. Piotrkowskiej 102. W 1924 r. zostało przeniesione na ul. ks. I. Skorupki 15 . Pierwszym archiwariuszem w nowej siedzibie został 7 kwietnia 1932 r. ksiądz Jan Frontczak, który był także notariuszem Kurii Diecezjalnej i notariuszem Sądu
   Biskupiego. Praca księdza Frontczaka na stanowisku archiwisty trwała prawie 30 lat (do 18 marca 1961 r.).
2. Pierwszy dyrektor Muzeum i Archiwum
   
   Pierwszym dyrektorem Muzeum i Archiwum Diecezji Łódzkiej został ksiądz Henryk Rybus, mianowany przez ordynariusza łódzkiego Włodzimierza Jasińskiego 1 listopada 1937 r. Biskup Jasiński odnosił się z wielkim pietyzmem do zabytków i archiwaliów, czemu dał wyraz jako ordynariusz sandomierski. Dlatego w miesiąc po mianowaniu księdza Rybusa dyrektorem Archiwum, biskup ogłosił 21 grudnia 1937 r. Statut Muzeum. Jest to kluczowa data zarówno w dziejach Archiwum, jak i Muzeum; uroczystości jubileuszowe do niej właśnie nawiązują.
   Artykuł 6 Statutu Muzeum Diecezjalnego w Łodzi postanawia, że nowo powstała instytucja obejmie trzy działy:
   1. Muzeum, czyli dział sztuki i przemysłu artystycznego;
   2. Archiwum, czyli dział rękopisów o znaczeniu historycznym i archiwaliów wydzielonych z archiwum Kurii Diecezjalnej oraz akta dawnych kolegiat, parafii, kościołów i instytucji kościelnych;
   3 Bibliotekę , czyli dział druków: stare druki, inkunabuły czy też pozostałość po bibliotekach klasztornych, pokolegiackich.
   Ksiądz Henryk Rybus rozpoczął swoją pracę z rozmachem, bowiem w 1939 r. wydał 2 zeszyty publikacji pt. "Prace i materiały historyczne Archiwum Diecezjalnego w Łodzi". Przedstawiają one przeszłość kolegiaty łaskiej oraz dzieje Widawy i okolic.
3. Rewindykacja akt
   
   Wydawanie kolejnych numerów "Prac i materiałów historycznych." uniemożliwiła wojna. Podczas okupacji hitlerowskiej akta zostały rozproszone, m.in. część znajdowała się w Archiwum Państwowym w Łodzi, niektóre w Strykowie. Po zakończeniu II wojny światowej niektóre akta rewindykowano. Wtedy też Archiwum otrzymało dwa pomieszczenia na drugim piętrze w Kurii Biskupiej przy ul. Worcella 1. Rewindykację akt zakończono w 1978 roku. Ważnym dniem dla Archiwum był 14 kwietnia 1978 r., wtedy to dyrektor Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Łodzi dr Leon Turajczyk przekazał archiwalia Kurii Biskupiej Łódzkiej. Delegatem Kurii Biskupiej był ówczesny kanclerz, ksiądz dr Władysław Ziółek. Przekazano wówczas Archiwum Diecezjalnemu 44 metrów bieżących akt, stanowiących 1337 jednostek archiwalnych. Były to akta kościelne z XVI-XX wieku, dotyczące kościołów, klasztorów, a także księgi metrykalne (m.in. protokóły przedślubne i zapowiedzi). Wówczas to Archiwum Diecezjalne otrzymało bullę erekcyjną diecezji łódzkiej wydaną przez papieża Benedykta XV 10 grudnia 1920 r., spisaną na pergaminie i znajdującą się w tekturowym futerale z otworami wentylacyjnymi .
4. Personel Archiwum w latach 1961-1995
   
   Rok 1961 był dla archiwum czasem dużych zmian. 13 marca 1961 r. miejsce dotychczasowego archiwariusza Kurii Biskupiej Łódzkiej księdza Jana Frontczaka zajął ksiądz Ryszard Salski, natomiast 14 września 1961 r. pracę w charakterze archiwistki rozpoczęła siostra Helena Cabała, służebniczka NMP (starowiejska).Siostra Helena w czerwcu 1967r. uczestniczyła w kursie archiwalnym prowadzonym przez księdza profesora Stanisława Librowskiego w Ośrodku "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne" przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jej 34. letnia posługa w Archiwum Diecezjalnym charakteryzowała się niezwykłą pracowitością i sumiennością.
   W miarę rosnącego zasobu, w latach 1962-1963 Archiwum staraniem księdza Salskiego zostało powiększone o 3 nowe pomieszczenia. W latach 60. wprowadzono też specjalne teczki archiwalne dla przechowywania akt.
   25 sierpnia 1970 roku archiwariuszem został mianowany ksiądz Stanisław Grad. Na czele Archiwum stał 22 lata; był jednocześnie kapelanem Biskupa Ordynariusza, a następnie pełnił funkcję rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Łodzi. Ta zacna posługa przesłoniła mu obowiązki archiwalne, co jednak nie przekreśla jego osiągnięć w dziedzinie przybliżania dziejów Kościoła na ziemi łódzkiej.
   14 grudnia 1992 roku dyrektorem archiwum został ksiądz doktor Kazimierz Dąbrowski i z woli Arcypasterza funkcję tę pełni do tej pory. Po śmierci s. Heleny Cabały (w lipcu 1995 r.) na stanowisko archiwistki Zgromadzenie Służebniczek NMP zaproponowało siostrę mgr Lucynę Witczak, która po otrzymaniu zgody arcybiskupa Władysław Ziółka, podjęła pracę od l września 1995 r.
5. Przeprowadzka Archiwum
   
   W 1991 roku, dzięki staraniom prokuratora księdza Zdzisława Banula, oddano do użytku trzypiętrowy nowy budynek przy ul. ks. I. Skorupki 3. Swoją siedzibę znalazły tam biura instytucji kurialnych - referatu katechetycznego i duszpasterskiego, a także Sądu Biskupiego. W nowym budynku przewidziano także pomieszczenia dla Archiwum.
   W 1995 roku (wrzesień-grudzień) nastąpiła, przy ogromnym wysiłku księdza Kazimierza Dąbrowskiego i siostry Lucyny Witczak, przeprowadzka Archiwum z gmachu przy ul. Skorupki l do gmachu przy ul. Skorupki 3. Z tej okazji najstarsze akta zostały poddane dezynfekcji w komorze hermetycznej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
6. Przekazanie akt
   
   W sierpniu 1997 roku dyrektor Archiwum ks. Kazimierz Dąbrowski zwrócił się za zgodą biskupów łódzkich do kilku biskupów ordynariuszy z propozycją przekazania akt dotyczących regionu diecezji im podległych. Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi przekazało wówczas bezpowrotnie i wieczyście akta odnoszące się do diecezji częstochowskiej, łowickiej i włocławskiej (najczęściej były to księgi metrykalne, których mikrofilmy znajdują się w naszym Archiwum) .
   W 1998 roku Archiwum zaapelowało do księży proboszczów i przewodniczących komisji kurialnych o przekazywanie do Archiwum akt, które zostały wyłączone z obiegu kancelaryjnego, a posiadać mogą wartość historyczną. Dzięki tej inicjatywie Archiwum wzbogaciło się o cenne akta, chociaż odzew na poczyniony apel był niewielki. Niektórzy księża przyznawali, że w swej działalności duszpasterskiej nie przywiązywali wagi do zbierania dokumentów, które dla potomnych mogłyby się stać świadectwem ich posługi.

Archiwum dziś

1. Krótka charakterystyka zasobu
   
   Obecnie Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi posiada cztery pomieszczenia magazynowe oraz sekretariat i pracownię naukową. Akta są przechowywane w 101 szafach, a archiwalia są stopniowo wkładane w pudła bezkwasowe . Akta obecnie zajmują 1000 metrów bieżących, czyli l kilometr i liczą 13714 jednostek archiwalnych.
   Najstarszymi dokumentami znajdującymi się w Archiwum Archidiecezjalnym w Łodzi są akta dotyczące wizytacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Laskiego w Giecznie z 1521 r.
   Natomiast najstarszymi księgami metrykalnymi są te pochodzące z parafii: Tuszyn (z 1585 r.), Parzno (1589), Łask (1590), Czarnocin (1593), Dłutów (1599), Jeżów (1599).
2. Statut Archiwum
   
   Statut Archiwum zatwierdzony 4 marca 1997 r. przez Arcybiskupa Łódzkiego określa zadania tej instytucji; należą do nich:
   - przechowywanie, zabezpieczanie i konserwacja akt,
   - porządkowanie, brakowanie, inwentaryzacja oraz dokonywanie mikrofilmów akt,
   - udostępnianie materiałów w celach naukowych i prywatnych,
   - prowadzenie własnych badań naukowych; przygotowanie wydawnictw
   źródłowych i publikacji naukowych z archiwistyki,
   - popularyzacja wiedzy archiwalnej głównie wśród duchownych diecezji łódzkiej.
   Zatwierdzony przez Arcybiskupa Łódzkiego Statut postanawia, że Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi składa się z trzech działów:
   l. Archiwum bieżące, które obejmuje akta powstałe przy załatwianiu aktualnych spraw.
   2. Archiwum historyczne, obejmujące spuściznę archiwalną archidiecezji łódzkiej, czyli akta Kurii Biskupiej, Sądu Biskupiego, Kapituły Katedralnej, stowarzyszeń i uczelni katolickich, parafii i kościołów itp.
   3. Archiwum tajne, w którym są przechowywane dokumenty uznane za tajne, to jest traktujące o sprawach i wydarzeniach objętych ścisłą tajemnicą.
3. Gromadzenie archiwaliów i wydawnictw źródłowych
   
   2 stycznia 2004 r. dekretem arcybiskupa Władysława Ziółka została wprowadzona Instrukcja Kancelaryjna Kurii Archidiecezji Łódzkiej w celu ułatwienia prac bieżących w Archiwum. Dzięki instrukcji dokonano ujednolicenia systemu obiegu dokumentów i ich archwizowania. Wspomniana instrukcja ułatwia gromadzenie dokumentacji archiwalnej.
   Dnia 28 września 2006 r. Arcybiskup Łódzki wydał rozporządzenie w oparciu o kanon 491 pa.r KPK, aby proboszczowie przekazali w depozyt Archiwum Archidiecezjalnego dokumenty wytworzone w kancelariach parafialnych przed rokiem 1920. Do proboszczów parafii, w których znajdują się dawne akta została wysłana ankieta i stopniowo archiwalia są przejmowane, chociaż będzie to cykl długotrwały.
   Ponadto 26 listopada 2006 r. Archiwum wystosowało w "Niedzieli Łódzkiej" apel, aby przekazywać dokumenty, które ilustrują wydarzenia z życia diecezji łódzkiej od momentu jej powstania. Otrzymano wówczas cenne fotografie od Teresy Kałuzki z Ozorkowa i Ewy Paprockiej z Jeżowa oraz od dyrektora Muzeum w Brzezinach - Jerzego Kołodzieja.
   Ponadto Archiwum dokłada starań, aby znalazły się w nim spuścizny po zmarłych kapłanach.
   Warto tu wspomnieć też o ważniejszych przekazach archiwaliów czy publikacji źródłowych w latach 1999-2006.
   Byli to następujący ofiarodawcy:
   * ks. dr Stanisław Banach (dziekan głowieński) - archiwalia i publikacje dotyczące regionu;
   * prof. Mieczysław Bandurka - przekazał 40 tomów "Rocznika Łódzkiego";
   * ks. kan. Wojciech Danka - 40 tomów aneksów z parafii Podwyższenia św. Krzyża;
   * ks. Grzegorz Kaźmierczak (ówczesny proboszcz parafii Kociszew) - akta konsystorskie i dekanalne z XIX w.;
   * dr Andrzej Łuczak - cenne wydawnictwa źródłowe;
   * ks. kan. Tadeusz Nosal - akta kościelne dotyczące regionu Widawskiego;
   * mgr Alina Paszkowska - projekty kościołów i budynków kościelnych wykonanych przez inż. Feliksa Paszkowskiego;
   * dr Jerzy Rachowski - widokówki z lat międzywojennych;
   * ks. kan. Jerzy Spychała (dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego) - teczki personalne księży i inne dokumenty, fotografie;
   * ks. Janusz Szeremeta - przekazał wiele książek dotyczących historii regionu, a także cenne fotografie;
   * prof. Andrzej Tomczak - materiały dotyczące bpa Tomczaka i parafii Gieczno;
   * ks. dr hab. Władysław Wlaźlak (dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Częstochowie) - cenne publikacje źródłowe z przełomu XIX/ XX w.;
   * mgr Grzegorz Wróbel (kustosz Muzeum Martyrologii, a obecnie Muzeum Tradycji Niepodległościowych) - wiele fotografii i kserokopii dotyczących życia Kościoła w Łodzi;
   * ks. kan. Grzegorz Ząbecki (dziekan dekanatu ozorkowskiego) - akta metrykalne par. Ozorków i inne dawne dokumenty dotyczące dziejów XIX w. Ozorkowa i okolic;
4. Mikrofilmowanie
   
   Jednym z ważniejszych przedsięwzięć podjętych w ostatnim czasie było mikrofilmowanie ksiąg metrykalnych.
   Mikrofilmowanie, jako metoda zabezpieczania materiałów archiwalnych, spełnia dwa podstawowe zadania:
   - chroni akta przed zniszczeniem podczas ich udostępniania,
   - zabezpiecza akta o najwyższej wartości historycznej.
   Akcję mikrofilmowania rozpoczęto 4 sierpnia 1996 roku, a ukończono 12 kwietnia 2002 roku. W sumie zmikrofilmowano 3500 ksiąg znajdujących się w Archiwum bądź w parafiach archidiecezji łódzkiej, co stanowi 700 rolek mikrofilmów. Mikrofilmowaniu poddano najstarsze księgi metrykalne - od momentu rozpoczęcia prowadzenia ksiąg do 1900 roku .
5. Inwentaryzacja zabytków sakralnych
   
   Pod nadzorem Archiwum przeprowadzono także inwentaryzację ruchomych zabytków sakralnych znajdujących się na terenie archidiecezji łódzkiej. Jest to przykład współpracy Archiwum i Muzeum oraz nawiązanie do okresu międzywojennego, kiedy te dwie instytucje łączyła osoba dyrektora - księdza H. Rybusa. Akcję inwentaryzacji rozpoczęto w 1991 r. Trwała prawie 9 lat. Zakończyła ją uroczysta sesja w dniu 7 września 1999 r. Podczas inwentaryzacji Archiwum współpracowało z Państwową Służbą Ochrony Zabytków w Lodzi, Sieradzu, Piotrkowie Trybunalskim i Skierniewicach. Inwentaryzacja ułatwiła nie tylko rozpoznawanie obiektów, ale też jest pomocna przy zabezpieczaniu zabytków.
6. Jubileusz Roku 2000
   
   Przed Jubileuszem Roku 2000 podjęto akcję przybliżenia wiernym archidiecezji łódzkiej archiwaliów znajdujących się w Archiwum i zaprezentowania najdawniejszych archiwaliów, co miało wzbogacić ich wiedzę o historii Kościoła łódzkiego. Dużą rolę w opracowaniu tej prezentacji odegrała mgr Teresa Dowgird . Sporządzono wówczas inwentaryzację najdawniejszych zespołów znajdujących się w Archiwum; są to:
   a) Konsystorz Generalny Archidiecezji Warszawskiej 1788-1918, 56 jednostek archiwalnych,
   b) Konsystorz Foralny Piotrkowski z lat 1918-1884, 144 j.a.,
   c) Akta dekanatu brzezińskiego (1800-1920), 201 j.a.,
   d) Akta dekanatu łaskiego (1429-1926), 274 j.a.,
   e) Akta dekanatu łęczyckiego (1800-1920), 210 j.a.,
   f) Akta dekanatu łódzkiego (1810-1920) 90 j.a.
   g) Akta dekanatu piotrkowskiego 1800-1913, 154 j.a.,
   h) Akta dekanatu strykowskiego 1800-1915, 83 j.a.
7. Kontakty ze Stolicą Apostolską i kościelnymi instytucjami archiwalnymi
   
   W paragrafie 8 Statutu AAŁ zwrócono uwagę na potrzebę utrzymywania kontaktów z Papieską Komisją do Spraw Dóbr Kulturalnych Kościoła, z archiwami innych diecezji oraz z Ośrodkiem "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", działającym przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
   Odnośnie do kontaktów ze Stolicą Apostolską trzeba zaznaczyć, że 7 lutego 1997 r. arcybiskup Francesco Marchisano, przewodniczący wspomnianej Komisji, przygotował list okólny na temat: "Pastoralne funkcje archiwów kościelnych", w którym jest mowa o prowadzeniu archiwów kościelnych i sensie troski o źródła historyczne. Archiwa kościelne zostały nazwane przez arcybiskupa "tabernakulami pamięci" .
   Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi utrzymuje kontakty z archiwami diecezjalnymi w Częstochowie, Gnieźnie, Katowicach, Łowiczu i Włocławku, organizuje również spotkania
   robocze z ich pracownikami. Z Ośrodkiem "Archiwa, Biblioteki i Muzea kościelne" Archiwum utrzymuje łączność poprzez uczestnictwo w zjazdach organizowanych co roku. Na szczególną uwagę zasługuje zjazd zorganizowany przez wspomniany ośrodek w dniach 25-26 września l997 roku na temat komputeryzacji archiwów. W swej zasadniczej treści tematyka zjazdu dotyczyła wprowadzania metod komputerowych do opisów archiwalnych.
   Ponadto, 17 czerwca 2004 r. odbył się w Sekretariacie Episkopatu Polski w Warszawie I Walny Zjazd Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych i wówczas członkami stowarzyszenia zostali: ksiądz Kazimierz Dąbrowski - dyrektor, ksiądz Mieczysław Różański - wicedyrektor, a 6 listopada 2004 r. do tegoż grona włączona została siostra Lucyna Witczak.
8. Udostępnianie zbiorów
   
   Jednym z ważniejszych zadań Archiwum jest udostępnianie akt; służy temu odpowiednio przystosowana pracownia naukowa. Ze zbiorów Archiwum korzystają zarówno badacze naukowi, jak i amatorzy. Najliczniejszą grupę petentów stanowią badacze genealogiczni oraz osoby piszące prace magisterskie z zakresu m.in. historii Kościoła łódzkiego, a w szczególności dotyczące dziejów kształtowania się poszczególnych parafii naszej archidiecezji .
   Wypełnienie formularza kwerendy jest podstawowym warunkiem uzyskania zgody na korzystanie z Archiwum. W szczególnych przypadkach wymagana jest zgoda kanclerza kurii, a nawet Biskupa Ordynariusza. Osoby korzystające z Archiwum często zwracają się z prośbą o natychmiastowe odnalezienie akt, choć nie wiedzą, gdzie poszukiwane akta mogą się znajdować. To znaczenie opóźnia rozwiązanie problemów prawno-własnościowych i emerytalnych petentów. Ponadto interesanci nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, że przy przeglądaniu dawnych akt niezbędna jest znajomość podstawowych zasad paleografii.
   Informacje o Archiwum i jego zasobach udzielane są telefonicznie bądź listownie Obecnie, ze względu na rosnącą popularność internetu, daje się zauważyć wzrost korespondencji przychodzącej drogą elektroniczną. Warto tu zauważyć, że sprzęt komputerowy za zgodą Arcybiskupa Władysława Ziółka Archiwum otrzymało 25 marca 1997 r.; w roku 2000 uzyskało dostęp do internetu (poczta elektroniczna), a od 2003 roku posiada własną stronę internetową (do tej pory odnotowano 9900 odwiedzin strony).
   Wielu problemów, z którymi przychodzą petenci nie można rozwiązać, ponieważ brakuje akt, o które osoby zainteresowane proszą lub informacje posiadane przez petentów są zbyt zdawkowe, np. "Mój dziadek urodził się w Łodzi lub pod Łodzią pod koniec XIX lub na początku XX wieku, proszę o jego metrykę".
   Archiwum Archidiecezjalne - jeśli zajdzie taka potrzeba - może sprowadzić mikrofilmy z innych archiwów kościelnych lub państwowych.
9. Modernizacja Archiwum
   
   Z uwagi na bezpieczeństwo zbiorów Archiwum wprowadzony został dnia 29 maja 2006 roku dzięki księdzu dyrektorowi ds. ekonomicznych Ireneuszowi Kuleszy monitoring, a nieco później system alarmowy.
   W związku z przygotowaniem do uroczystości jubileuszowych Archiwum od maja do lipca 2007 r. poddane zostało modernizacji, m.in. w czerwcu 2007 r. - w związku z ciągłym rozwojem archiwum - przybyło 12 szaf.
   Należy w tym miejscu podkreślić, że modernizacja Archiwum nie byłaby możliwa bez wsparcia duchowego i finansowego Arcybiskupa Władysława Ziółka.
10. Prace o Archiwum
    
    Godnym uwagi jest i to, że w 2006 r. powstały dwie prace naukowe o naszej instytucji. Jedna z nich to praca napisana przez siostrę mgr Lucynę Witczak w ramach Studiów Podyplomowych Archiwistyki Kościelnej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach pt. Historia i zasób Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi. Drugą pozycją jest praca magisterska Agnieszki Szewczyk pt. Historia, organizacja i zasób Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi, obroniona na Wydziale Filologiczno-Historycznym Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach (Filia w Piotrkowie Trybunalskim).
11. Popularyzacja wiedzy o Archiwum wśród dzieci i młodzieży
    
    Ta forma działalności przejawia się w organizowaniu spotkań z dziećmi i młodzieżą w Archiwum. Spotkania mające na celu zapoznanie się z pracą i zasobem archiwalnym odbyły się w ramach zajęć szkolnych w następujących terminach:
    - 3 grudnia 1998 r. przybyła młodzież XI Liceum Ogólnokształcącego z ul. Drewnowskiej w Łodzi;
    - 12 grudnia 2002 r. przybyły dzieci z klas III- IV Szkoły Podstawowej nr 1 w Konstantynowie Łódzkim,
    - 26 kwietnia 2007 r. w podobnym celu przybyły dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 120 w Łodzi.
    Do tradycji Archiwum należą także coroczne spotkania z alumnami Wyższego Seminarium Duchownego. Na początku roku akademickiego kurs pierwszy wraz ze swoim przełożonym - księdzem prefektem poznaje zasady funkcjonowania Archiwum i jego zasoby.
12. Personel Archiwum
    Obecnie personel Archiwum tworzą:
    ks. dr Kazimierz Dąbrowski pełniący funkcję dyrektora (od 14 grudnia 1992 r.);
    ks. dr Mieczysław Różański pełniący funkcję wicedyrektora (od 16 września 1999 r.);
    s. mgr Lucyna Witczak pełniąca funkcję archiwistki (od 1 września 1995 r.).
    Ponadto z Archiwum współpracowały:
    mgr Teresa Dowgird
    dr Zofia Wilk
    mgr Krystyna Witczak

Plany na przvszłość

Zakończenie