Łódzkie Studia Teologiczne

ks. Zbigniew Tracz

Historyczny kształt prawa kościelnego

1. Wstęp

Prawodawca w obecnie obowiązującym Kodeksie Prawa Kanonicznego w kanonie 6 w § 1 stanowi: Z chwilą wejścia w życie niniejszego Kodeksu, zostają zniesione:

1° Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany w 1917 roku;

2° również inne ustawy, powszechne lub partykularne, przeciwne przepisom obecnego Kodeksu, chyba że odnośnie do partykularnych co innego wyraźnie zastrzeżono[1].

Analogiczny kanon, także 6 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r., stwierdzając: Kodeks obowiązujący przeważnie zachowuje dotychczasowe ustawodawstwo, wprowadza jednak do niego pewne pożądane poprawki [2], wydaje się bardzo jaskrawo kontrastować z normą obecnie obowiązującą. Powierzchowna analiza powyższych kanonów może prowadzić do wniosku, że Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. nic nowego do ustawodawstwa kościelnego nie wniósł, obecny zaś – wraz z wejściem w życie 27 listopada 1983 r. – zniósł w całości wszystkie ustawy kodeksowe obwiązujące do tej pory i wprowadził zupełnie nowe. Czy możliwe są aż tak dogłębne zmiany w prawie Kościoła rzymskokatolickiego? Czy prawo kościelne może być stanowione, nawet w duchu soborowego aggiormamento, bez uwzględnienia tradycji kanonicznej? Czy Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. był zatem rewolucją ustawodawczą w Kościele? Powyższe pytanie jest wiodące i kluczowe dla tematyki wskazanej w tytule niniejszego artykułu.

2. Fundament porządku prawnego w Kościele

Kodeks Prawa Kanonicznego, jako podstawowy zbiór przepisów prawnych Kościoła, obejmuje normy prawa Bożego oraz normy prawa kościelnego. Według powszechnie przyjętej systematyki źródeł istnienia prawa Kościoła rzymskokatolickiego należy wyróżnić: prawo Boskie (naturalne i pozytywne), prawo Apostolskie, określane także mianem Tradycji apostolskiej, prawo stanowione przez Kościół (prawo papieskie, soborowe, zwyczaj powszechny, praktyka Kurii Rzymskiej, dekrety i reskrypty Kurii Rzymskiej), nauczanie Ojców i Doktorów Kościoła, nauczanie wybitnych kanonistów, orzecznictwo trybunałów kościelnych, ustawy synodalne, normy wydawane przez biskupów diecezjalnych (i zrównanych z nimi ordynariuszy zgodnie z kan. 381 § 2 i kan. 368 KPK 1983) i konferencje biskupów, zwyczaj partykularny, konkordaty, prawo świeckie przyjęte przez Kościół[3]. Jak zatem widać na kształt prawa kanonicznego składają się akty władzy ustawodawczej i pod pewnymi warunkami wykonawczej władzy kościelnej zarówno powszechnej, jak i partykularnej, orzecznictwo sądowe oraz prawo zwyczajowe.

W tym miejscu należy przypomnieć fundamentalną zasadę leżącą u podstaw porządku prawnego w Kościele, a mianowicie, że Prawo Boże jest niezmienne[4]. Podstawowa struktura i elementy konstytutywne Kościoła, ostateczne cele jego posłannictwa, zasady określające wszelkie relacje w jego łonie, pochodzą od jego Bożego Założyciela Kościoła i jako należące do Objawienia zostały utrwalone w Piśmie Świętym i Tradycji Kościoła[5]. Zadaniem urzędu nauczycielskiego jest strzec i w sposób autorytatywny interpretować prawdy objawione. Pogłębianie zaś ich rozumienia, odkrywanie nowych aspektów ich zastosowania w życiu wspólnoty zbawionych jest także przedmiotem badania nauk kościelnych, do których – w ścisłym powiązaniu z aktualną eklezjologią – zalicza się prawo kanoniczne.

3. Wyznaczniki reform prawa kanonicznego

Wezwanie Kościoła, aby odnawiać się, opierając się na swoich konstytutywnych i niezmiennych podstawach, odnosi się także do obszaru jego porządku prawnego. W okresie wzmożonych posoborowych prac nad nowym kształtem prawa kanonicznego papież Paweł VI zwracał uwagę, że ustawodawstwo kościelne nie jest statycznym zbiorem niezmiennych praw, ale w określonych kontekstach historycznych winno być reformowane. Wszelkie zaś jego reformy powinny mieć za cel ustawiczny rozwój Kościoła Bożego budowanego na zawsze aktualnym i na nowo odczytywanym prawie Bożym[6].

Osadzenie porządku prawnego Kościoła na normach promulgowanych przed ustawodawców kościelnych, którzy – mając na uwadze niezmienny depozyt wiary, prawdę objawioną, prawo Boże oraz dobro duchowe wiernych w wydawaniu norm – domaga się od nich działania roztropnego zarówno uwzględniającego dotychczasową tradycję prawną, jak i aktualne rozeznawaną potrzebę czasu. Jan Paweł II już w pierwszym zdaniu w Konstytucji Sacrae disciplinae leges stwierdza: „Kościół […] zwykł reformować i odnawiać prawa świętej karności, aby zawsze przy zachowaniu wierności wobec Boskiego Założyciela zgadzały się ze zbawczą misją jemu powierzoną”[7]. W konsekwencji, Kościół, kierując się światłem Ewangelii, dostosowuje swój system prawny do wymogów czasu. Prawo kanoniczne każdej epoki, za pomocą czysto ludzkich narzędzi określające jego porządek prawny, jest więc ukonkretnieniem i uwyraźnieniem Bożych zasad konstytucji Kościoła. Stosowane w procesie rozwoju prawa kanonicznego i prawa świeckiego przez prawodawcę odpowiednie narzędzia techniczne są wytworem zarówno tradycji kanonicznej, jaki i określonej epoki w procesie rozwoju teorii prawa.

Wewnętrzna dynamika wynikająca z posłannictwa Kościoła domaga się poszukiwania ciągle nowych rozwiązań prawnych. Kościół rozwija się w przestrzeni historii świeckiej, a często nawet jest jej motorem. Ten obustronny wpływ Kościoła i historii świeckiej stanowi również istotny czynnik ewolucji używanych środków działania Kościoła i historycznych form jego istnienia, czego przełożeniem jest ustanowiony w nim porządek prawny. Wszystkie te faktory mają wpływ na kształt porządku prawnego Kościoła każdej epoki[8].

Prawodawca, odpowiedzialny za integralne i wiernie zachowanie elementów konstytutywnych Kościoła, jak i o skuteczność stanowionych norm, jest promotorem wszelkich reform. Ograniczenie jego działań do powierzchownej tylko reformy stanowionego prawa czy jakiejś kosmetyki ustawodawczej, ujawniłyby władzę o miernym autorytecie, która z racji błędnego pojmowania tradycji oraz z nierozumieniem historii krótkowzrocznie patrzyłaby w przyszłość. Drugą postacią lekceważenia i pogardy dla tradycji prawnej są rewolucje legislacyjne właściwe systemom władzy totalitarnej, które nieuchronnie prowadzą do upadku i zniszczenia najbardziej nawet trwałych i sprawdzonych instytucji. Władza sprawowana odważnie, ale nie totalitarnie, bazująca na autorytecie osób roztropnych i mądrych, a tym bardziej władza ciesząca się przywilejem asystencji Ducha Świętego, swoje reformy ustawodawcze opiera na takich zmianach prawa, które respektują konstytucyjne struktury wspólnoty kościelnej.

4. Tradycja w stosowaniu i wykładzie prawa kanonicznego

W kontekście określonych wyżej zasad ogólnych oraz mając na uwadze pytania postawione we wstępie, należy zastanowić się nad miejscem obecnie obowiązującego porządku prawnego w tradycji kanonicznej. Z przyczyn natury praktycznej, ze względów na ograniczenia związane z rozmiarami tego artykułu, nie będzie możliwe szczegółowe odniesienie się do czasów przedkodeksowych. Na potrzeby tego przeglądowego spojrzenia niech wystarczy uwaga, że promulgowany w 1917 r. Kodeks Prawa Kanonicznego był pierwszym tego typu systemowym i kompleksowych zbiorem ustaw kościelnych w całej tradycji kanonicznej. W konsekwencji wielu kanonistów tamtego czasu widziało w nim kompendium całych dziejów ustawodawstwa Kościoła[9]. Nie brakowało jednak kanonistów, którzy w stwierdzeniu kan. 6 KPK 1917 r. plerumque retinet[10] dostrzegali odejście od całej tradycji legislacyjnej Kościoła. W tym duchu S. Kuttner przekonywał, że wraz
z promulgacją KPK całe dotychczasowe ustawodawstwo straciło charakter prawa w sensie formalnym, nawet jeśli się uzna, że nowe kanony zawierają w nowej formie stare prawo, jeżeli zaś stare prawo ma moc obowiązującą, to tylko dlatego że zostało na nowo promulgowane w formie nowych ustaw. Wobec powyższego, stare prawo służy jedynie jako narzędzie interpretacji nowego prawa kodeksowego[11]. W rzeczywistości pierwszy Kodeks Prawa Kanonicznego, który wszedł w życie 19 maja 1918 r., stał bardziej użyteczny do studiowania i stosowania w praktyce kurialnej, sądowniczej czy parafialnej. Zbiorem ustaw do tej pory rozproszonych w różnych zbiorach. O dotychczasowych zbiorach ustaw kościelnych A.M. Stickler mówił bardzo dobitnie: multitudo legum, inordinatio legum, forma legum, incertitudo legum, inutilitas legum, lacune legum[12]. Ustawodawstwo kościelne aż do wejścia w życie pierwszego Kodeksu Prawa Kanoniczego, tj. do 19 maja 1918 r., miało formę norm zgromadzonych w liczne zbiory, czego nieuniknioną konsekwencją były trudności w jego poznawaniu i stosowaniu. Ponieważ nie sposób wyliczyć w tym miejscu wszystkich przedkodeksowych źródeł poznania prawa, w telegraficznym skrócie, uwzględniając zdefiniowane przez historyków prawa kanonicznego okresy powstawania kolejnych kolekcji kanonicznych, wśród zasadniczych źródeł poznania prawa Kościoła należy wymienić[13]:

1. Zbiory pierwszego tysiąclecia chrześcijaństwa[14].

2. Corpus Iuris Canonici[15].

3. Prawo soborowe od soboru w Konstancji (1414–1418) do Soboru Watykańskiego I (1869–1870) włącznie[16].

4. Prawo papieskie[17].

5. Dokumenty Kurii Rzymskiej[18].

Kodeks Prawa Kanonicznego 1917, promulgowany 27 czerwca 1917 r.,
w 5 księgach zebrał w postaci 2414 kanonów całą tradycję kanoniczną Kościoła. Najdobitniejszym tego dowodem jest dzieło kard. Pietro Gasparriego, Codex Iuris Canonici. Fontes[19], w którym opracował źródła każdej ustawy kodeksowej. Zawarł w nim 26 000 cytowanych źródeł kanonów[20]. Wejście w życie 19 maja 1918 r. pierwszego Kodeksu Prawa Kanonicznego nie równało się więc z panowaniem nowego prawa w Kościele rzymskokatolickim, gdyż Codex urzędowo promulgowany był w rzeczywistości nowym opracowaniem norm wykształconych w dziejach Kościoła i od wielu lat regulujących jego życie i działalność. Formalnie rzecz biorąc, stare ustawy straciły swoją moc wiążącą, ale zostały na nowo promulgowane w nowym ich brzmieniu. Stąd w ustawach pierwszego Kodeksu łatwo jest dostrzec literę i ducha pawie dwutysiącletniej tradycji ustawodawczej Kościoła.

Jednak od promulgacji pierwszego Kodeksu Prawa Kanonicznego aż do zakończenia obrad Soboru Watykańskiego II (8 XII 1965 r.) działalność ustawodawcza najwyższej władzy kościelnej nie ustała. Wprost przeciwnie wraz podpisywaniem przez Najwyższego Ustawodawcę dokumentów soborowych musiała stać się bardziej intensywna. Kodeks z 1917 r. stał się bowiem w dużej części niewystarczający, zwierał bowiem stare prawo. Stolica Apostolska wydała niezliczoną liczbę dyspens, przywilejów i specjalnych uprawnień. Wiele kanonów Kodeksu, w ramach dostosowania do nowej eklezjologii, zostało abrogowanych, derogowanych lub obrogowanych bez wprowadzania zmian w Kodeksie. Brakowało norm odnoszących się do nowych instytucji prawnych, np. stowarzyszeń, synodów, konferencji biskupów, rad kapłańskich, duszpasterskich i ekonomicznych. Aktualizacji domagało się prawo w związku z zaniechaniem systemu beneficjalnego, zmianą w organizacji kościelnej, czy z racji wprowadzenia nowych normy dotyczących sakramentu kapłaństwa. Ponadto normy kodeksowe nie współbrzmiały z nowymi ujęciami podstawowych praw wiernych, a rozwój nauk prawnych wołał o reformę prawa administracyjnego Kościoła[21]. Wobec tego nie budzi zdziwienia wyraźne stwierdzenie Jana Pawła II: „reforma Kodeksu Prawa Kanonicznego wydawała się po prostu pożądana i wymagana przez sam Sobór, który najwięcej swojej uwagi poświęcił Kościołowi”[22].

W Encyklice Ecclesiam suam, ogłoszonej 6 sierpnia 1964 r., papież Paweł VI stwierdził: „zadaniem Soboru Powszechnego będzie, rzecz jasna, powziąć postanowienia, co by należało poprawić i odnowić w ustawodawstwie i karności kościelnej. Zespoły czyli Komisje, które podejmą pracę po Soborze, a przede wszystkim komisja do rewizji prawa kanonicznego, która już została ustanowiona, będą się starały nadać pewną i ostateczną formę uchwałom Soboru Powszechnego” (nr 44)[23].

Reforma prawa kanonicznego, dostosowująca je do eklezjologii Soboru Watykańskiego II, wymagała aż 24 lat, które upłynęły od zapowiedzi jego reformy 25 stycznia 1959 r. do promulgacji nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego 25 stycznia 1983 r. Można powiedzieć, że tak jak praca kanonistów w latach 1904–1917 przyniosła nowe brzmienie starych norm, tak Kodeks z 1983 r. przyniósł nowe prawo posoborowe, opracowane zgodnie z Zasadami przyjętymi na Synodzie Biskupów, obradującym od 30 września do 4 października 1967 r.[24].

W efekcie długotrwałych prac Kodeks z 1983 r. odzwierciedla posoborową prawdę o Kościele, co papież Jana Pawła II określił mianem pasa transmisyjnego, przenoszącego na język kanonistyczny doktrynę eklezjologiczną Soboru Watykańskiego II[25]. W innym miejscu tejże samej konstytucji papież stwierdza: „Kodeks nie tylko ze względu na swoją zawartość, lecz także w swoim powstawaniu ukazuje wpływ tego Soboru, w którego dokumentach Kościół, powszechny sakrament zbawienia (KK 9, 48) jest ukazany jako lud Boży i jego konstytucja hierarchiczna jest przedstawiona jako mająca oparcie w Kolegium Biskupów razem z Jego Głową”[26]. Obecnie obowiązujący Kodeks jest więc czymś więcej niż tylko aktualizacją Kodeksu poprzedniego, gdyż jest on dogłębną reformą systemu prawa kościelnego w duchu Vaticanum II, w wierności prawu Bożemu (naturalnemu i pozytywnemu) oraz w zgodzie z duchem dziedzictwa i tradycji kanonicznej Kościoła[27].

5. Wnioski

Sięgając zatem po Kodeks Prawa Kanonicznego, będący zasadniczym zbiorem ustaw obecnie obowiązujących w obrządku łacińskim Kościoła rzymsko-
katolickiego, należy zobaczyć w nim ustawy prawa kościelnego w nowoczesnej postaci, ale pozostające wierne dwutysiącletniej tradycji Kościoła. Kodeks jest podstawowym dokumentem ustawodawczym Kościoła, opartym na dziedzictwie prawnym i ustawodawczym Objawienia i Tradycji[28]. Mając to wszystko na uwadze, w dziele stanowienia nowych norm oraz stosowania i nauczania prawa kościelnego, należy wyakcentować następujące zasady ukazujące ciągłość tradycji i historyczny aspekt tego procesu:

1. W interpretacji norm kodeksowych naczelne miejsce należy przyznać normie kan. 6 § 2: „jeśli kanony niniejszego Kodeksu zawierają stare prawo, winny być interpretowane z uwzględnieniem również kanonicznej tradycji”.

2. W ewentualnym zaś uzupełnianiu luk prawnych należy odnosić się do ustawodawstwa wcześniejszego (por. kan. 19).

3. W studium i aplikowaniu prawa należy odwoływać się do źródeł poznania prawa.

Odnosząc się do przywołanych wyżej zasad, należy podkreślić, że reforma prawa kanonicznego, niezależnie od wielości dokonanych zmian, kontynuuje i zachowuje zawsze stałą linię tradycji kanonicznej. Dlatego też wiele ustaw, nawet w nowym brzemieniu, zawiera w sobie ius vetus (por. kan. 6 § 2), a zgodnie z zasadą pomocniczości, winno być ono interpretowane w świetle tradycji kanonicznej, z uwzględnieniem okoliczności wydania ustawy, intencji prawodawcy oraz interpretacji miejsc paralelnych[29].

Uzupełnienie ewentualnych luk prawnych, powinno – zgodnie z kan. 19 Kodeksu Prawa Kanonicznego – odbywać się z zastosowaniem ogólnych zasad prawa z zachowaniem słuszności kanonicznej (analogia iuris). Według opinii prof. Remigiusza Sobańskiego chodzi tu o zasady pochodzące z prawa naturalnego, pozytywnego prawa Bożego, prawa rzymskiego, fundamentalne zasady współczesnych systemów prawnych, o ile nie stoją one w sprzeczności z prawem Bożym oraz „zasady wyznaczające tradycję kanoniczną”[30].

W procesie poznawania i wykładu prawa kanonicznego znaczące miejsce pełni tradycja kanoniczna. Prawo kanoniczne, potraktowane jako dziedzina nauki, ma własny zespół metod badawczych, a ich różnorodność wynika z bogactwa jego problematyki, jak i z jego powiązań z innymi dyscyplinami naukowymi. Wskazując najważniejsze z metod badawczych, jak egzegetyczno-dogmatyczna, historyczna, porównawcza, filologiczna, socjologiczna czy statystyczna, należy dostrzec złożoność jego przedmiotu i sposobu funkcjonowania, także w perspektywie historycznej[31]. Prawo kanoniczne jest prawem społeczności Kościoła, której sposób i szczegółowe zasady funkcjonowania ewoluują wraz z jej dziejami, wskutek czego aktualnie obowiązujące normy kanoniczne są wewnętrznie i zewnętrznie powiązane z prawem wcześniejszym. Wielokrotnie przeprowadzane reformy prawa kanonicznego oraz materialna wielość źródeł istnienia i poznania prawa nakazują patrzeć na nie zarówno diachronicznie, jak i synchronicznie. Właściwa wykładnia prawa obowiązującego (ius canonicum vigens) wymaga podejścia historycznego, dokonującego się w ramach metody historycznej, której punktem wyjścia jest przeprowadzenie krytyki źródeł. Badania historiopoznawcze umożliwiają poznać ewolucję systemu prawa kościelnego i porządku prawnego we wspólnocie zbawionych, a studiowanie historii źródeł wprowadza do ich zrozumienia i właściwej interpretacji. Komplementarna do metody historycznej jest metoda porównawcza, która pozwala zestawić systemy prawne, choćby w układzie wertykalnym[32]. Wielość i zróżnicowanie metod stosownych w ramach studiów prawnych służy zatem pogłębionemu poznaniu i zrozumieniu struktury prawa oraz kierujących nim zasad, a więc także jego osadzenia w tradycji w celu jego kształtowania stosownie do zmieniających się okoliczności życia i realizowania misji Kościoła.

Doniosłość eklezjalnego charakteru nauczania prawa kanonicznego podkreśla Dekret o Formacji kapłańskiej Soboru Watykańskiego II Optatam totus, gdy mówi, że: „w wykładzie prawa kanonicznego i historii kościelnej należy mieć na uwadze tajemnicę Kościoła w ujęciu Konstytucji dogmatycznej o Kościele, ogłoszonej przez obecny święty Sobór” (DFK nr 16). Poznanie misterium Kościoła wymaga nie tylko uwzględnienia historycznych okoliczności i teologicznych aspektów jego założenia przez Chrystusa, ale także odczytania świadectw nowotestamentalnych przez kolejne pokolenia chrześcijan, nie wyłączając czasów współczesnych, które uwzględni nowe sytuacje i okoliczności ich życia. Tajemnica Kościoła ujawnia się bowiem w pełni w świetle Tradycji i we właściwym rozumieniu czasów współczesnych. W dziele formowania studentów prawa ważne miejsce zajmuje poznanie historii prawa kanonicznego w trzech, wzajemnie uzupełniających się wymiarach:

– historii źródeł powstania prawa kanonicznego i historii źródeł istnienia prawa kanonicznego;

– historii nauki i nauczania prawa kanonicznego;

– historii instytucji prawa kanonicznego[33].

Każda z tych dziedzin wymaga szerokiego potraktowania, co wykracza poza ramy tego przedłożenia. Ogólnie należy powiedzieć, że zadaniem historii prawa jest ukazywanie prawa w jego historycznym rozwoju, a więc na tle nieustannie rozwijającej się tradycji kanonicznej. Wykład historii źródeł zawiera wiele faktów, tytułów, dat, wskazuje na genezę i czynniki rozwoju prawa, pozwala rozumieć przyczyny, cele, okoliczności i warunki powstania norm i ich zbiorów, a więc jego formalizowania. Powszechnie zrozumiały i uznany jest fakt, że prawo powstaje i rozwija się w dziejach społeczności podlegających zmianom. Bez historycznej refleksji nad prawem nie sposób ani przeciwstawić się niebezpiecznej społecznie instrumentalizacji prawa ani uchronić przed dogmatycznym absolutyzowaniem jego instytucji, które – jak poucza historia – mogą prowadzić do powstawania prawa haniebnego, będącego zaprzeczeniem idei prawa i tragiczną deformacją prawdy o Kościele. Do fundamentalnych zasad prawa należy reguła, że prawo winno być prawe (Ius est, quod iustum est). Przestrzeganie jej winno kształtować misję prawodawców i wykładowców prawa wszystkich generacji.

Odpowiedź na wyzwania współczesności, otwartość na przyszłość oraz wierność tradycji, to cechy właściwe nie tylko norm kodeksowych, ale także całego porządku prawnego Kościoła, którego celem jest zbawienie człowieka. Jan Paweł II
w Konstytucji Sacrae disciplinae leges mówił o „racji nowości” nauki Soboru i w konsekwencji Kodeksu Prawa Kanonicznego, „która nigdy nie odstępuje od tradycji ustawodawczej Kościoła”[34]. Najwyższy ustawodawca kontynuował: „Jeśli przeto Sobór Watykański II ze skarbca Tradycji wydobył stare i nowe […], staje się oczywiste, że Kodeks tę samą cechę wierności w nowości i nowości w wierności odnosi do siebie i do niej jest dostosowany”[35].

Podczas uroczystej prezentacji Kodeksu Prawa Kanonicznego Ojciec Święty Jan Paweł II wskazał na Biblię, dzieła Soboru Watykańskiego II oraz na nowy Kodeks, które wyrażają rzeczywistość Kościoła na podobieństwo trójkąta równoramiennego. Jednocześnie Papież zalecił, aby tak używać tych dwóch ksiąg wypracowanych przez Kościół w XX w., aby można było z ich pomocą niejako po ramionach regularnego trójkąta wspiąć się w sposób uporządkowany i skuteczny do szczytu, jaki stanowi Słowo Boże utrwalone w Piśmie Świętym. Dzieło docierania do Objawienia wymaga korzystania z instytucji obrazowanych przez ramiona tegoż trójkąta, czyli Magisterium Kościoła obecne w nim początku jego istnienia oraz dziedzictwo jurydyczne Kościoła[36].

Doświadczenie historyczne uczy, że prawo nie może ostać się bez tradycji prawnej. W życiu wspólnoty Kościoła konieczne jest poczucia stabilizacji instytucji kościelnych, na straży czego stoi trwałość jego porządku i systemu prawnego. Kościół jako instytucja ma prawo stabilne, bo nabudowane na Tradycji.

The Historical Aspect of Canon Law

TheRoman-CatholicChurchpossesses its own legal order that evolves through the time and has its origin in Judaistic and Roman traditions. Its form is determinated by the principles given by Ecclesiology which theologians are developed in every epoch. The internal dynamic of Church’s development determinates the direction of reforms the Canon Law which includes the deposit of faith as a constant element and the Signs of the Time as the variable counterpart. Past experiences teach that a law will not endure/exist without a legal tradition. Durability of the legal system is necessary in order to provide the community of feeling of stability of the Church. The sources of existence of Canon Law and its cognition are the guarantors for the continuity of the Church’s legal system as well as the living monuments of tradition. The eminent proofs of the canonical tradition are the Code of Canon Law 1917 and the Code of Canon Law 1983. The application and teaching of norms within or extra the Code of Canon Law presupposes and demands an understanding of the aforementioned sources of law.