KSIĘŻA – ŻOŁNIERZE ZAMORDOWANI NA WSCHODZIE

5 marca 1940 r. w ZSRR zapadła decyzja o wymordowaniu polskich jeńców wojennych. Bez sądu skazano na śmierć ponad 14 tys. polskich jeńców wojennych. Zbrodnia Katyńska, jak hasłowo nazywamy akcję eksterminacyjną władz ZSRR objęła także ponad 7 tys. cywilnych obywateli polskich. Strzałem w tył głowy zostało zamordowanych ogółem 21 768 tys. Polaków. Kiedy w kwietniu 1943 r. radio niemieckie ogłosiło światu wiadomość o odkryciu mogił katyńskich i potem zaczęto ogłaszać nazwiska identyfikowanych zwłok, nie było wątpliwości, że pomordowani są oficerami polskimi. Odkrycie Katynia było nie tylko tragicznym i przeczuwanym wyjaśnieniem tajemnicy zaginięcia jeńców, ale również rozstrzygnięciem tego, wielokrotnie ponawianego wobec władz sowieckich pytania, na które nikt z strony polskiej nigdy przedtem nie otrzymał odpowiedzi. Rząd sowiecki odmówił zgody na wysłanie komisji śledczej Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

Droga do prawdy o Zbrodni Katyńskiej była długa i zawikłana. Można powiedzieć że ciągle trwa, bo mimo upływu 67 lat wciąż się na niej znajdujemy. I nikt nie potrafi powiedzieć, kiedy dotrzemy wreszcie do jej końca. Pomimo to od punktu wyjścia, którym było tajemnicze „zaginięcie” tysięcy oficerów i policjantów z obozów jenieckich, do punktu w którym jesteśmy dzisiaj, znając setki dokumentów obrazujących tamte wydarzenia, dzieli nas olbrzymi dystans. Wychodząc od stanu pełnej niewiedzy, osiągnęliśmy stan niepełnej, ale pewnej opartej na niepodważalnych dowodach wiedzy. A to już prawdziwy przełom. W listopadzie 2007 t.  podczas uroczystości „Katyń pamiętamy, uczcijmy pamięć bohaterów”,  odbywających się przed Grobem Nieznanego Żołnierza na Placu Marszałka Piłsudskiego, z udziałem najwyższych władz RP, organizacji kombatanckich, harcerskich i Rodzin Katyńskich, przez dwa dni (9 – 10 listopada 2007) odczytywane były   nazwiska mianowanych  na  wyższe  stopnie  wojskowe i służbowe ok. 14 tysięcy żołnierzy WP, zamordowanych i  pochowanych na  cmentarzach  wojennych  w   Katyniu,   Charkowie   i  Mjednoje. "Pragniemy, aby wiedza o tej zbrodni przenikała do świadomości młodej generacji Polaków. Niech stanie się częścią tej najważniejszej tradycji, która będzie wianem polskiej historii przeniesionej w XXI wiek. Niech przypomina tym pokoleniom, co w życie wchodzić będą, że można zabić ciało, ale nie można zabić polskie duszy” – podkreślał Biskup Polowy WP Tadeusz Płoski. Wśród pośmiertnie awansowanych znalazło się  m.in. 30 kapłanów (kapelanów wojskowych) różnych wyznań. Opracowania na temat kapelanów wojskowych, którzy jako jeńcy wojenni zostali zamordowani przez NKWD w miejscach straceń na Wschodzie są nieliczne i rozproszone. Dla tego lista kapłanów wymienionych w artykule jest z pewnością niepełna i niekompletna.

1) Ks. Paszko Ryszard, ur. 1878 r., mianowany na stopień generała brygady. Pastor wyznania ewangelicko-augsburskiego. Kapelan WP w stopniu pułkownika. W 1918 r. zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii i objął obowiązki naczelnego kapelana wyznania ewangelicko-augsburskiego Wojska Polskiego. Zamordowany w Twerze.

2) Ks. Wojtyniak Czesław, ur. 1891 r., mianowany na stopień generała brygady. Był zawodowym kapelanem w stopniu pułkownika. Od 1919 r. kapelan Wojska Polskiego w 1. Pułku Ułanów Wielkopolskich, a następnie kapelan powstańców śląskich i uczestnik wojny z bolszewikami (dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Zamordowany w Twerze.

3) Ks. Fedorońko Szymon, ur. 1893 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień pułkownika. Naczelny kapelan Wojska Polskiego wyznania prawosławnego, w stopniu podpułkownika.

4) Ks. Nowak Edmund, ur. w 1891 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień pułkownika. Ks. ppłk dr Edmund Nowak, kapłan diecezji włocławskiej. Autor pracy „Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce 968-1831”. W latach 1934-1939 był proboszczem parafii wojskowej w Lublinie.

5) Ks. Aleksandrowicz Antoni, ur. 1893 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika. W korpusie duszpasterstwa Wojska Polskiego od 1919 r. Do 1920 r. kapelan do zleceń przy Duszpasterstwie Rzymskokatolickim 4 armii.

6) Ks. Choma Edward, ur. 1889 r. Zginął w Katyniu , mianowany na stopień podpułkownika. Od 1918 r. kapelan III odcinka obrony Lwowa, następnie na froncie z 4 DP. W 1921 r. kierownik Rejonu Duszpasterskiego w Skierniewicach.

7) Ks. Ilków Mikołaj (Mykoła Ilkiw), ur. 1890 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika. Ukrainiec, w 1939 r. naczelny kapelan greckokatolicki Wojska Polskiego. W 1935 r. powołany z rezerwy na zawodowego kapelana. W 1939 r. w stopniu majora.

8) Ks. Kontek Stanisław, ur. 1904 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika. W duszpasterstwie wojskowym od 1934 r. Od 1938 r. szef służby duszpasterskiej Garnizonu Przemyśl.

9) Ks. Niwa Andrzej, ur. 1900 r. Zginął w Charkowie, mianowany na stopień podpułkownika. W 1931 r. powołany do korpusu kapelanów Wojska Polskiego, z przydziałem do Brygady „Polesie" Korpusu Ochrony Pogranicza. Od 1936 r. proboszcz parafii wojskowej św. Mikołaja w Ostrowie Wielkopolskim.

10) Steinberg Baruch, ur. 1897 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika. W 1939 r. naczelny rabin Wojska Polskiego. W 1933 r. objął obowiązki szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Wyznania Mojżeszowego WP, w stopniu majora.

11) Ks. Potocki Jan, ur. 1888 r. Zginął w Katyniu , mianowany na stopień podpułkownika. W 1939 r. naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko-reformowanego w Wojsku Polskim, w stopniu majora. Wiosną 1939 r. mianowany szefem Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko-Reformowanego w WP.

12) Ks. Skorel Józef, ur. 1893 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień podpułkownika. W Wojsku Polskim od 1919 r. Kapelan 2 pp. Legionów. Walczył na froncie litewsko – białoruskim - kapelan Białostockiego Pułku Strzelców, twierdzy Brześć nad Bugiem, Szpitala Okręgowego w Grudziądzu. Major od 1.01.1934 r.

13) Ks. Urban Władysław, ur. 1891 r.  Zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika. W 1925 r. proboszcz parafii wojskowej św. Michała w Złoczowie. W 1936 r. administrator parafii wojskowej św. Stanisława Kostki w Krzemieńcu.

14) Ks. Ziółkowski Jan, ur. 1889 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika. Ks. Jan Ziółkowski - w 1939 r. zawodowy kapelan rzymskokatolicki, w stopniu majora. W 1937 r. proboszcz parafii wojskowej w Jarosławiu. Był jedynym księdzem katolickim, który w Wigilię 1939 r. nie został wywieziony z obozu do Moskwy (prawdopodobnie zapomniano o nim, gdyż tego dnia przebywał w karcerze, ukarany za odprawianie nabożeństwa dla jeńców) i był faktycznie tajnym kapelanem obozu aż do jego likwidacji w kwietniu 1940 r.

15) Ks. Cichowicz Mikołaj, ur. 1895 r. Zginął w Katyniu w 1940 r. mianowany na stopień majora. Kapelan, kapitan  rezerwy ze starszeństwem 1 I 1927. Zmobilizowany 2 IX 1939 jako kapelan wojskowy.

16) Ks. Drozdowicz Ignacy, ur. 1903 r. Zginął w Charkowie, mianowany na stopień majora. Kapelan rezerwy w stopniu kapitana od 28 IV 1939. Starszeństwo z 1 I 1939 r.

17) Ks. Dubiel Aleksander, ur. 1906 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Harcmistrz ZHP. Kapelan DOK II ze starszeństwem 1 I 1939 r..

18) Ks. Janas Mieczysław, ur. 1904 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Kapelan rezerwy ze starszeństwem 1 II 1938 r. We wrześniu 1939 r. kapelan w  Dęblinie.

19) Ks. Kacprzak Józef, ur. 1886 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Uczestnik wojny 1920 r.. W 1939 r. zmobilizowany do wojska.

20) Ks. Masłoń Władysław,  ur. 1896 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Kapelan Wojska Polskiego.

21) Ks. Mikuczewski Józef, ur. 1910 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Kapitan rezerwy. W 1939 r. kapelan w junackim hufcu pracy w Hrubieszowie.

22) Ks. Mioduszewski Jan, ur. 1908 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Kapelan ze starszeństwem 1 I 1939 r. W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do wojska.

23)  Ks. Ochab Włodzimierz, ur. 1900 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. We wrześniu 1939 r. kapelan w Więzieniu Karnym w Drohobyczu.

24) Ks. Szwed Bronisław, ur. 1895 r. Zginął w Twerze, mianowany na stopień majora. Kapelan wojskowy i więzienny w Stanisławowie, prefekt miejscowego Gimnazjum i Szkoły Handlowej.

25) Ks. Swirtun Alfred, ur. 1895 r. Zginął w Charkowie, mianowany na stopień majora. Pełnił służbę w 7 p. uł. I 15 p. uł. Awansowany do stopnia por. ze starszeństwem 1 I 1921 r.

26) Ks. Wrazidło Jerzy, ur. 1905 r. Zginął w Charkowie, mianowany na stopień majora. Kapelan diecezji katowickiej. Mianowany kapelanem rezerwy 28 IV 1939 r. ze starszeństwem 1 I 1939 r. w ewidencji Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. Podczas kampanii wrześniowej kapelan 3 Pułku Ułanów Śląskich w Krakowskiej BK.

27) Ks. Czemerajda Józef, ur. 1903 r. Zginął w Charkowie, mianowany na stopień kapitana. 28 IV 1939 r. został powołany do Wojska Polskiego, gdzie służył jako kapelan w stopniu kapitana. Zmobilizowany został prawdopodobnie do 8 Lubelskiego Pułku Piechoty Legionów, wchodzącego w skład 3 Zamojskiej Dywizji Piechoty. Pełnił obowiązki kapelana w boju pod Iłżą 8/9 IX 1939 r.

28) O. Drabczyński Ignacy, ur. 1916 r. Zginął w Katyniu, mianowany na stopień kapitana.

29) Ks. Plewik Władysław, ur. 1905. Zginął w Charkowie, mianowany na stopień kapitana. Ukończył gimnazjum w Wilnie i Seminarium Duchowne w Łodzi (1934). Mianowany wojskowym kapelanem rezerwy wyznania rzymskokatolickiego ze starszeństwem 1 I 1939 r. Przynależny ewidencyjnie do PKU Piotrków Trybunalski. Pracował jako duszpasterz w parafii Krzepczów, pow. tomaszowski.

30) Ks. Zakrzewski Franciszek, ur. 1902. Zginął w Twerze, mianowany na stopień kapitana. Prefekt w Mławie. Kapelan ze starszeństwem 1 I 1939 r..

                                                                                    Kleryk Michał Ceglarek, WSD Łódź