1. W świetle nauki Soboru Watykańskiego II Kościół jest wspólnotą, w której każdy wierny aktywnie współdziała z Chrystusem w dziele zbawienia (por. CL 55). Cały Lud Boży dzięki sakramentom chrztu i bierzmowania stanowi "święte kapłaństwo" (1 P 2, 5) zwane kapłaństwem powszechnym lub wspólnym. Chrześcijanie świeccy wcieleni przez chrzest w Chrystusa sprawują właściwe całemu Ludowi Bożemu posłannictwo w Kościele i świecie (por. KK 31).
2. Specyfiką powołania i posłannictwa świeckich jest to, by
żyjąc wśród świata i spraw doczesnych, szukali Królestwa Bożego przez zajmowanie
się sprawami świeckimi po myśli Bożej (por. KK 31; CL 9). Muszą jednak pamiętać,
że ich świadome zaangażowanie w przemianę świata powinno w sposób istotny wiązać
się z żywym uczestnictwem w życiu samego Kościoła. Są więc aktywnym podmiotem, a
nie tylko przedmiotem i odbiorcą działań Kościoła. Płynie stąd konieczność
ścisłej współpracy świeckich i duchownych. Zarówno duchowni, jak i świeccy winni
uznać, że są sobie wzajemnie potrzebni (por. CL 22).
Odpowiedzialność na płaszczyźnie wiary, połączona często ze współdecydowaniem,
wyraża się przez działanie, głównie poprzez udział w życiu publicznym Kościoła.
3. Specyficznym, a zarazem podstawowym zadaniem wiernych
świeckich jest ewangelizacja i uświęcanie świata (por. DA 7; CL 46). Pierwszą
płaszczyzną społecznego i chrześcijańskiego zaangażowania katolików świeckich jest
małżeństwo i rodzina (por. CL 40). Innym właściwym polem aktywności świeckich
chrześcijan jest "szeroka i bardzo złożona dziedzina polityki, życia społecznego,
gospodarczego, dziedzina kultury, nauki i sztuki, stosunków międzynarodowych oraz
środków przekazu społecznego" (EN 70). W tych dziedzinach katolicy mogą i powinni w
imię dobra wspólnego podejmować współpracę także z niekatolikami.
Zaangażowanie laikatu w życie Kościoła winno przejawiać się w aktywnej
działalności na rzecz parafii, instytucji kościelnych, stowarzyszeń i ruchów
katolickich.
4. Kościół powszechny realizuje się i uobecnia w poszczególnych kościołach lokalnych. Szczególnym darem dla Kościoła partykularnego są instytuty życia konsekrowanego, które realizują właściwy sobie charyzmat. Za pośrednictwem stosownych struktur w Kościele lokalnym instytuty życia konsekrowanego, wyrażają komunię, która je z nim łączy i poszukują płaszczyzn wspólnego apostolskiego działania w jego ubogaceniu (por. DZ 2; VC 46-47, 53).
5. W Starym Testamencie, mimo że Bóg wybrał cały naród i
uczynił go "ludem świętym, królewskim kapłaństwem", powołał tylko pokolenie
Lewiego do służby liturgicznej. Podobnie z woli Jezusa Chrystusa w Nowym Testamencie
tylko niektórzy spośród Ludu Bożego powołani są przez Boga i Kościół do
specjalnego posługiwania w dziele zbawienia. Otrzymują je przez osobny znak łaski,
ustanowiony przez Chrystusa łącznie z Eucharystią, podczas Ostatniej Wieczerzy. Ten
znak łaski Bożej, polegający na włożeniu rąk przez Biskupa i odmówieniu modlitwy
konsekracyjnej obejmuje trzy stopnie: episkopat, prezbiterat i diakonat. Biskupi,
prezbiterzy i diakoni, pozostając nadal członkami kapłaństwa powszechnego, otrzymują
więc w sposób nowy i inny "co do istoty, a nie stopnia tylko" udział w
kapłaństwie Chrystusa (KK 10), aby służyć "budowaniu Ciała Chrystusowego" (KK 8)
zarówno w jego widzialnej strukturze, jak i w rozwoju życia duchowego.
Prezbiterzy misję swoją mogą wypełnić tylko w zjednoczeniu z biskupem i w
łączności z innymi prezbiterami (por. DK 7). Są obrońcami prawdy Bożej przed
fałszywymi doktrynami: mają zatem obowiązek stałego pogłębiania swojej formacji
zarówno intelektualnej, jak też ludzkiej, duchowej i pastoralnej (por. DK 9, 19; PDV 3).
a. Formacja seminaryjna
Art. 61. Formacja kandydatów do kapłaństwa w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Łódzkiej dokonuje się w oparciu o aktualnie obowiązujące przepisy prawa powszechnego, Konferencji Episkopatu Polski i normy zatwierdzone przez Arcybiskupa.
Art. 62. Wszyscy wierni należący do Kościoła łódzkiego, choć w różnym stopniu, w zależności od pełnionych w nim funkcji i zadań, są współodpowiedzialni za formację seminaryjną.
Art. 63. Zasady dzielenia odpowiedzialności wiernych za formację w Seminarium ustala Arcybiskup w porozumieniu z właściwymi gremiami archidiecezjalnymi.
Art. 64. Szczególną odpowiedzialność za formację seminaryjną ponoszą wszyscy przełożeni, ojcowie duchowni, spowiednicy i wykładowcy, którzy swe zadania wypełniają w oparciu o misję udzieloną im przez Arcybiskupa, zachowując z nim pełną jedność co do zasad określających formację alumnów.
Art. 65. Formacja w Seminarium realizuje się zgodnie z sześcioletnim programem zatwierdzonym przez Arcybiskupa. Ten program należy tak aktualizować, aby uwzględniał znaki czasu oraz odpowiadał wymogom i potrzebom zmieniających się warunków, w jakich Kościół łódzki wypełnia swoje apostolskie zadania.
Art. 66. Formacja do kapłaństwa rozpoczyna się i pogłębia w domu rodzinnym kandydata do służby Bożej. Dlatego należy troszczyć się o duszpasterską opiekę nad rodzinami kleryków oraz tych osób, które ujawniają w swej postawie oznaki powołania do życia kapłańskiego.
Art. 67. Cała wspólnota parafialna, jako miejsce rodzenia się i dojrzewania powołań kapłańskich, w szczególności zaś duszpasterze, mają obowiązek we właściwy sobie sposób wspomagać wychowawców seminaryjnych i samych alumnów w należytym realizowaniu programu formacyjnego.
b. Stała formacja kapłanów
Art. 68. Największą odpowiedzialność za własną formację ponosi sam kapłan, jednakże nad stałą formacją kapłanów w Kościele łódzkim czuwa Arcybiskup, którego w wypełnianiu tego zadania wspomaga Archidiecezjalna Rada Stałej Formacji Kapłanów.
Art. 69. Stała formacja jest niezbędnie konieczna do coraz lepszego rozeznawania i wypełniania misji pasterskiej, dlatego kapłani bez względu na wiek i warunki życia powinni osobiście, korzystając z różnych środków, nieustannie troszczyć się o pogłębianie każdego wymiaru własnej formacji.
Art. 70. Formacja ludzka wymaga ciągłego rozwijania w sobie wrażliwości na potrzeby innych, umiejętności prowadzenia dialogu z każdym człowiekiem oraz doskonalenia kultury osobistej.
Art. 71. W centrum duchowej formacji kapłana powinna być codzienna celebracja Eucharystii. Niech zachowuje on też wierność w sprawowaniu Liturgii godzin i niech wypełnia różne formy osobistych praktyk religijnych.
Art. 72. Każdy kapłan obowiązany jest co roku uczestniczyć w rekolekcjach zamkniętych. Rekolekcje kapłańskie powinny trwać przynajmniej trzy pełne dni. Zaleca się przede wszystkim udział w rekolekcjach organizowanych przez Archidiecezję. Z rekolekcji odprawionych poza Archidiecezją należy przedłożyć Kurii pisemne potwierdzenie.
Art. 73. Wszyscy duchowni mają obowiązek brać udział w skupieniach ogólnodiecezjalnych, np. w Dniu Modlitw o Uświęcenie Kapłanów. Kapłani pracujący w duszpasterstwie mają obowiązek uczestniczyć w dekanalnych dniach skupienia organizowanych sześć razy w roku przez dziekanów i dekanalnych ojców duchownych; inni kapłani - w skupieniach dla nich przewidzianych.
Art. 74. Owocne wypełnianie posługi kapłańskiej wymaga dobrej znajomości doktryny Kościoła, dlatego kapłani powinni dbać o sumienne i systematyczne studium teologii oraz innych dyscyplin kościelnych.
Art. 75. Kapłani mają obowiązek starać się o coraz lepsze rozeznawanie rzeczywistych potrzeb wiernych oraz poszukiwać właściwych i bardziej przydatnych form wypełniania posługi pasterskiej. Z tej racji kapłani pracujący w duszpasterstwie, są zobowiązani do uczestnictwa w konferencjach dla nich organizowanych.
Art. 76. Stała formacja jest szczególnie ważna dla młodych kapłanów, dlatego prezbiterzy w pierwszych pięciu latach po święceniach mają obowiązek uczestniczyć w dniach skupienia i w sesjach duszpasterskich zgodnie z przygotowanym wcześniej dla nich programem. Kapłani po pierwszym roku kapłaństwa są zobowiązani do odbycia studiów licencjackich.
c. Zasady wynagradzania kapłanów pracujących w duszpasterstwie parafialnym
Art. 77. Ofiary wiernych składane z racji posług religijnych, tzw. iura stolae (chrzty, śluby, pogrzeby, licencje itp.), oraz stypendia mszalne są głównym źródłem utrzymania kapłanów.
Art. 78. Ofiary składane przez wiernych z okazji posług religijnych i innych czynności duszpasterskich są dobrowolne.
Art. 79. Proboszczowi z iura stolae i z wypominków przypada część dwukrotnie większa od części wikariuszowskiej.
Art. 80. Prawo do uczestniczenia w dochodach przysługuje kapłanowi od chwili objęcia urzędu.
Art. 81. Wynagrodzenie otrzymywane przez kapłanów za naukę religii w szkole i za posługę duszpasterską, np. w szpitalu, w domu pomocy społecznej itp., jest dzielone zgodnie z zasadami ustalonymi przez Arcybiskupa.
Art. 82. Ofiary kolędowe i wielkosobotnie są z zasady przeznaczone na potrzeby parafii. Kapłan kolędujący lub święcący pokarmy ma prawo otrzymać dwadzieścia procent zebranych przez siebie ofiar. Gdy dochody parafialne nie zapewniają kapłanom godziwego utrzymania, wtedy za zgodą Arcybiskupa ofiary te są dzielone jak iura stolae.
Art. 83. W parafiach, w których prowadzi się budowę kościoła lub domu parafialnego, należy przyjąć, jako podstawę dziennego wynagrodzenia kapłana za kolędę, równowartość trzech średnich stypendiów mszalnych. Decyzja w tej sprawie należy do Arcybiskupa.
Art. 84. Przy podziale stypendiów mszalnych obowiązuje równy podział między kapłanów pracujących w parafii, czyli cumulum. Znosi się zwyczaj potrącania pewnego procentu ze stypendiów mszalnych dla pracowników świeckich (organisty, kościelnego).
Art. 85. Należy odprawiać oddzielnie msze święte w intencji tych, za których została złożona pojedyncza ofiara. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, po uprzedniej zgodzie ofiarodawców, możliwe jest łączenie intencji mszalnych. W takim przypadku sumę przekraczającą zwyczajne stypendium należy przekazać do Kurii.
Art. 86. Msze święte zamówione w sprawach publicznych, w święta narodowe lub przy innych okazjach należy odprawić nawet gdyby nie złożono żadnego stypendium.
Art. 87. Przy podziale cumulum za intencję odprawioną za parafian proboszczowi odlicza się kwotę równą zwyczajnemu stypendium. Tę samą zasadę stosuje się do każdego uczestnika cumulum, jeżeli odprawił mszę świętą we własnej intencji. Kapłani należący do cumulum nie uczestniczą w nim w tych dniach, w których z jakiegokolwiek powodu nie odprawili mszy świętej.
Art. 88. Kapłan celebrujący Eucharystię więcej razy w tym samym dniu, oprócz Uroczystości Bożego Narodzenia, może zatrzymać dla siebie wyłącznie jedno stypendium mszalne, pozostałe zaś powinien przekazać do Kurii, po ewentualnym odliczeniu poniesionych przy tym kosztów, np. z tytułu przejazdu. Kapłanowi koncelebrującemu w tym samym dniu drugą mszę świętą nie wolno z żadnego tytułu przyjąć za nią stypendium (por. kan. 951 KPK).
d. Normy dotyczące zamieszkania i utrzymania
Art. 89. Właściwym miejscem zamieszkania kapłana jest plebania lub inny budynek kościelny. Zamieszkanie w innym miejscu wymaga zgody Arcybiskupa.
Art. 90. Proboszcz powinien zapewnić wikariuszowi odpowiednie mieszkanie w budynku parafialnym, a neoprezbiterowi, gdy będzie to konieczne, niezbędne umeblowanie.
Art. 91. Gdy kapłan zajmuje mieszkanie wynajęte przez proboszcza, czynsz opłacany jest z kasy parafialnej.
Art. 92. Jednym ze znaków jedności kapłańskiej jest wspólne spożywanie posiłków - a przynajmniej obiadów. Na odstąpienie od tej zasady, przyjętej przez kapłanów jako dzieło II Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego, wyjątkowo może zezwolić Arcybiskup.
Art. 93. Niechaj kapłani dbają o pogłębianie osobistej kultury bycia, respektując ustalone wcześniej zasady wspólnego zamieszkania i współpracy.
Art. 94. Bez zezwolenia Arcybiskupa kapłani nie mogą przyjmować na stałe zamieszkanie w budynkach kościelnych krewnych, nawet najbliższych.
Art. 95. Kapłani ponoszą koszty świadczeń związanych z zajmowanym przez siebie mieszkaniem, np. ogrzewania, oświetlenia, opłat telefonicznych, wody, gazu, wywozu śmieci.
Art. 96. Koszty wyjazdów związanych ściśle z pracą duszpasterską powinny być pokrywane z kasy parafialnej.
e. Strój duchowny
Art. 97. Strojem dla duchownego jest sutanna lub tzw. strój krótki.
Art. 98. Sutanna obowiązuje przy wszystkich czynnościach liturgicznych, w kancelarii, na katechezie, podczas wszelkich uroczystości religijnych i w czasie występowania w charakterze urzędowym.
Art. 99. Strój krótki, składający się z ciemnego garnituru i koloratki, może być używany poza wypadkami wymienionymi w art. 98.
Art. 100. Duchowni mogą używać stroju świeckiego w takich okolicznościach, jak uciążliwa praca, podróż, pobyt w miejscowościach turystycznych i wczasowych, a także w innych wyjątkowych sytuacjach.
Art. 101. Kapłani odznaczeni godnością kościelną są zobowiązani do noszenia przysługującego im stroju podczas uroczystych czynności liturgicznych.
f. Prawo do wypoczynku
Art. 102. Każdy kapłan ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze miesiąca. Kapłanom pracującym w duszpasterstwie przysługuje wolny tydzień po zakończeniu kolędy. Księża katecheci mogą z tego prawa skorzystać w przerwie semestralnej.
Art. 103. Kapłani pracujący w duszpasterstwie powiadamiają Kurię o ustalonym terminie urlopu i o miejscu, w którym go spędzają.
Art. 104. Urlop zdrowotny można wykorzystywać po uzgodnieniu z Arcybiskupem.
Art. 105. Każdy kapłan pracujący w parafii ma prawo do jednego dnia wolnego w tygodniu. W przypadku koniecznych zajęć duszpasterskich prawo to ulega zawieszeniu.
Art. 106. W parafiach jednoosobowych koordynowanie spraw związanych z urlopem i dniem wolnym kapłanów dekanalnych spoczywa na dziekanie.
Art. 107. Na wyjazd za granicę, poza czasem urlopu, wymagane jest zezwolenie Arcybiskupa.
g. Prefekci
Art. 108. Prefekci stanowią grupę kapłanów, którym Arcybiskup zleca przede wszystkim katechizację w szkołach średnich oraz organizowanie duszpasterstwa młodzieży na terenie szkoły i parafii.
Art. 109. Zadania, obowiązki oraz prawa prefektów określa Instrukcja o katechizacji.
h. Kapłani niepracujący w duszpasterstwie parafialnym
Art. 110. Status kapłanów niepracujących w parafii określa każdorazowo Arcybiskup.
i. Kapłani emeryci
Art. 111. Całe prezbiterium Kościoła łódzkiego winno otaczać szczególną troską kapłanów emerytów.
Art. 112. Kapłan, który ze względu na stan zdrowia nie czuje się na siłach do sprawowania powierzonego mu urzędu, może przejść na rentę lub emeryturę za zgodą Arcybiskupa.
Art. 113. Kapłan po ukończeniu siedemdziesiątego piątego roku życia zobowiązany jest złożyć Arcybiskupowi rezygnację z pełnionego urzędu.
Art. 114. Kapłan emeryt, świadczący pomoc duszpasterską, uzgadnia zakres swoich obowiązków i sposób wynagrodzenia z proboszczem, który go angażuje. Zaleca się spisanie tychże uzgodnień i przesłanie ich kopii do Kurii.
Art. 115. Wskazane jest, aby przejście kapłana na emeryturę łączyć z publicznym pożegnaniem przez parafię i kapłanów dekanatu. Obowiązek organizacji tej uroczystości spoczywa na dziekanie. Zaleca się, aby następca zapraszał swoich poprzedników do udziału w uroczystych celebrach i innych posługach duszpasterskich.
Art. 116. Kapłan przechodzący na emeryturę utrzymuje się z emerytury lub renty otrzymywanej z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i z zasiłku wypłacanego przez Kurię, według norm ustalanych przez Arcybiskupa.
Art. 117. Kapłanowi przechodzącemu na rentę lub emeryturę Arcybiskup zapewnia odpowiednie utrzymanie i mieszkanie.
Art. 118. Arcybiskup może zezwolić, aby kapłan emeryt zamieszkał poza Domem Księży Emerytów.
j. Inne obowiązki kapłanów
Art. 119. Wszyscy kapłani pracujący w duszpasterstwie powinni we właściwym terminie uiszczać ustalone opłaty, np. na Seminarium Duchowne, Kurię, Fundusz Emerytalny, Fundusz Budowy Kościołów i obowiązkowe ubezpieczenie.
Art. 120. Za zmarłego biskupa diecezjalnego należy w ciągu roku od jego śmierci odprawić trzy msze święte, a za zmarłego kapłana inkardynowanego do Archidiecezji - jedną mszę świętą.
Art. 121. Kapłani zobowiązani są, po upływie piątego roku kapłaństwa, do sporządzenia testamentu w formie przewidzianej przez prawo cywilne. Testament należy złożyć w Kurii lub przynajmniej powiadomić ją o miejscu jego przechowania.
Art. 122. Kapłani zobowiązani są prenumerować "Wiadomości Archidiecezjalne Łódzkie" i zapoznawać się z ich treścią.
Art. 123. Kapłan wyjeżdżający poza granicę Archidiecezji powinien postarać się w Kurii o tzw. celebret, z zachowaniem art. 103.
Art. 124. Kapłani mogą wnosić skargi do sądów państwowych jedynie za zezwoleniem Arcybiskupa.
Art. 125. Kapłanom zabrania się przyjmowania urzędów, z którymi łączy się sprawowanie władzy świeckiej, jak również brania czynnego udziału w działalności partii politycznych, chyba że obrona praw Kościoła lub dobra wspólnego będą wymagały bezpośredniego zaangażowania w tego typu działania. Na takie działania duchowni muszą mieć wyraźne zezwolenie Arcybiskupa.
Art. 126. Arcybiskup na mocy uprawnień związanych z jego apostolskim urzędem troszczy się o rozwój różnych form instytutów życia konsekrowanego w Archidiecezji: zakonów, zgromadzeń, stowarzyszeń życia apostolskiego, instytutów świeckich i innych oraz o właściwe relacje między Kościołem łódzkim a nimi.
Art. 127. Wzajemne relacje między Kościołem łódzkim a instytutami życia konsekrowanego określają normy prawa powszechnego, uchwały Konferencji Episkopatu Polski oraz prawo partykularne. Relacje te są koordynowane przez Wydział do Spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego Kurii.
Art. 128. Instytuty życia konsekrowanego, zachowując własny charyzmat, powinny kształtować w sobie także wymiar diecezjalności i uczestniczyć w życiu Archidiecezji oraz angażować się w jej różnoraką działalność duszpasterską i apostolską, z zachowaniem prawa Kościoła łódzkiego.
Art. 129. Instytuty życia konsekrowanego mogą powoływać do istnienia stowarzyszenia wiernych świeckich, które żyją duchem instytutu we własnym środowisku. O ich zaistnieniu należy powiadomić Arcybiskupa.
Art. 130. Członkowie instytutów życia konsekrowanego podejmujący współpracę z ruchami kościelnymi powinni mieć na uwadze dobro Kościoła łódzkiego.
Art. 131. Kwestie szczegółowe dotyczące apostolstwa w Archidiecezji powinny być określane pisemną umową sporządzoną pomiędzy Arcybiskupem oraz przełożonymi instytutu życia konsekrowanego zgodnie z przepisami prawa kościelnego.
Art. 132. Kapłani instytutów życia konsekrowanego, podejmując w Kościele łódzkim duszpasterską posługę, winni w całej rozciągłości realizować program duszpasterski obowiązujący w Archidiecezji.
Art. 133. Kapłani diecezjalni powinni wspierać duchowo osoby należące do instytutów życia konsekrowanego, zwłaszcza poprzez posługę słowa i sakrament pokuty.
Art. 134. Na mocy przynależności do Ludu Bożego wierni świeccy, obok duchownych, są współodpowiedzialni za budowanie Królestwa Bożego na ziemi. Niech podejmują trud odnowy porządku doczesnego jako własne zadanie, kierując się duchem Ewangelii oraz nauczaniem Kościoła.
Art. 135. Wierni świeccy, powołani do aktywnego udziału w ewangelizacji, zobowiązani są do publicznego dawania świadectwa swojej wiary.
Art. 136. Zaleca się, aby wierni świeccy - wspomagani duchowo przez swoich duszpasterzy - czynnie uczestniczyli w życiu kulturalnym, społecznym, gospodarczym i politycznym dla wspólnego dobra wszystkich ludzi.
Art. 137. Duszpasterze powinni rozbudzać w wiernych świeckich świadomość ich powołania do rozwijania własnego życia religijnego i posłannictwa w Kościele oraz w świecie. Odpowiednio przygotowanym świeckim będą powierzane w Archidiecezji przewidziane prawem posługi, urzędy i funkcje.
Art. 138. Podstawowym miejscem zaangażowania apostolskiego wiernych świeckich winna być parafia.
Art. 139. Wierni świeccy mają prawo, a niekiedy nawet obowiązek, przedstawiania duszpasterzom swych opinii w sprawach odnoszących się do dobra Kościoła łódzkiego i własnej wspólnoty parafialnej (por. kan. 212 § 3 KPK).
Art. 140. Proboszcz parafii winien korzystać z pomocy wiernych świeckich w zarządzaniu parafią oraz w duszpasterstwie, zwłaszcza poprzez powoływanie ich do odpowiednich rad i zespołów.
Art. 141. Proboszcz powinien otoczyć opieką duszpasterską wszystkie zespoły parafialne oraz z duszpasterską roztropnością organizować nowe, mające na celu apostolstwo i formację religijną wiernych świeckich.
Art. 142. Szczególną troską należy otoczyć pracowników kościelnych, zapewniając im właściwe warunki pracy i godziwe wynagrodzenie oraz zawierając z nimi umowy zgodnie z prawem cywilnym.
Art. 143. Pracownicy kościelni powinni doskonalić swoje kwalifikacje zawodowe i formację religijną.